سرمایه اجتماعی



خلاصه

سرمایه به‌وسیله افراد و گروه‌ها به‌منظور تسهیل در خدمت‌رسانی به اجتماع مورداستفاده قرار می‌گیرد. مفهوم سرمایه اجتماعی از سال 1980 میلادی، وارد علوم اجتماعی به‌ویژه جامعه‌شناسی شد. ابتدا توسط افرادی چون بوردیو، پاسرون و لویی مطرح شد و بعدها توسط کسانی چون کلمن، بارت و.. بسط و گسترش داده شد. در ادبیات علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی، سرمایه اجتماعی به مجموعه‌ای از هنجارها، ارزش‌ها، شبکه‌ها و سازمان‌هایی اشاره می‌کند که مردم از طریق آن‌ها به توانایی‌ها و ظرفیت‌ها و استعداد خود می‌رسند که این توانایی‌ها به افراد قدرت تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری می‌دهد.

29 آذر 1398

سرمایه به‌وسیله افراد و گروه‌ها به‌منظور تسهیل در خدمت‌رسانی به اجتماع مورداستفاده قرار می‌گیرد. مفهوم سرمایه اجتماعی از سال 1980 میلادی، وارد علوم اجتماعی به‌ویژه جامعه‌شناسی شد. ابتدا توسط افرادی چون بوردیو، پاسرون و لویی مطرح شد و بعدها توسط کسانی چون کلمن، بارت و.. بسط و گسترش داده شد. در ادبیات علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی، سرمایه اجتماعی به مجموعه‌ای از هنجارها، ارزش‌ها، شبکه‌ها و سازمان‌هایی اشاره می‌کند که مردم از طریق آن‌ها به توانایی‌ها و ظرفیت‌ها و استعداد خود می‌رسند که این توانایی‌ها به افراد قدرت تصمیم‌گیری و سیاست‌گذاری می‌دهد. تعریف رایج سرمایه اجتماعی از دیدگاه کارکردگرایی عبارت است از روابط دوجانبه تعاملات و شبکه‌هایی که در میان گروه‌های انسانی پدیدار می‌گردند و سطح اعتمادی که در میان گروه و جماعت خاصی به‌عنوان تعهدات و هنجارهای پیوسته با ساختار اجتماعی یافت می‌شود.
همان‌طور که می‌دانیم تعاریف متعددی از سرمایه اجتماعی در زمینه‌های مختلف علوم وجود دارد، ولی اگر بخواهیم تعریف جامعی از این مفهوم داشته باشیم؛ می‌توانیم به اندیشه‌های فلورا رجوع کنیم که در تعریف ایشان سرمایه اجتماعی را حاصل پدیده‌های خاص در یک سیستم اجتماعی می‌داند که شامل اعتماد متقابل، تعامل اجتماعی متقابل، گروه‌های اجتماعی بااحساس هویت جمعی و گروهی، احساس وجود تصویری مشترک از آینده، کارگروهی می‌شود [1].    
مفهوم سرمایه اجتماعی در دهه‌های گذشته بحث‌ها و جدل‌های بسیاری را در علوم اجتماعی و به‌ویژه در جامعه‌شناسی، پدید آورده است. گروهی از جامعه شناسان و دیگر اندیشمندان آمریکایی و اروپایی و نیز برخی از نویسندگان ایرانی بر این باورند که مفهوم سرمایه اجتماعی هم می‌تواند، جامعه شناسان را در بررسی علمی نابسامانی‌های جامعۀ امروز یاری رساند. هم قادر است همانند "شاه کلیدی" در دست سیاست‌گذاران و مدیران اجرایی جامعه، زمینۀ مبارزة درست با این نابسامانی‌ها را فراهم آورد. در باور این گروه از جامعه شناسان و پژوهشگران علوم اجتماعی ریشۀ همه  یا دستکم  بسیاري از نابسامانی‌ها یا ناهنجاری‌های جامعۀ امروز در کمبود یا نبود سرمایۀ اجتماعی نهفته است.
ادبیات بسیار پرحجم و گسترده اي که تاکنون در حوزه‌های گوناگون علوم اجتماعی تولیدشده است، از یکسو، نشان دهنده اقبال روزافزون پژوهشگران از مفهوم سرمایۀ اجتماعی است، اما از سوي دیگر، بیانگر این واقعیت نیز هست که پژوهشگران علوم اجتماعی از معنا و محتواي این مفهوم درك و برداشت همانندي ندارند. آن‌ها درباره چیستی (یا ماهیت) سرمایۀ اجتماعی، دربارة کمیت، کیفیت و شکل‌های این سرمایه، درباره میزان اهمیت و نقش آن در مجموعۀ مناسبات اجتماعی، اقتصادي، سیاسی و فرهنگی با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند: برخی این مفهوم را همانند دیگر مفاهیم متداول در علوم اجتماعی، تنها یک کلیدواژه یا یک اصطلاح تخصصی می‌دانند، اما برخی دیگر آن را یک نظریۀ اجتماعی می‌پندارند [2].
سرمایه اجتماعی برخلاف سرمایه اقتصادی، یک کالای عمومی است. شاید به همین دلیل است که اغلب کم‌ارزش تلقی شده و تلاش زیادی برای افزایش آن به عمل نمی‌آید. سرمایه اجتماعی دارای ویژگی‌های زیر است:
  1. وجود مجموعه‌ای متراکم از سازمان‌ها و شبکه‌های اجتماع محلی؛
  2. سطوح بالای تعهد مدنی یا مشارکت در شبکه‌های اجتماعی محلی؛
  3. هویت محلی قوی و مثبت و نیز احساس تجانس و برابری با اعضای اجتماع محلی؛
  4. هنجاری‌های تعمیم‌یافته مربوط به اعتماد و کمک متقابل بین اعضای اجتماع محلی و این‌که آیا آن‌ها یکدیگر را به لحاظ شخصی می‌شناسند یا خیر؛
  5. شبکه‌های مشارکت مدنی تجسم و همکاری‌های موفقیت‌آمیز گذشته هستند که می‌توانند همچون الگویی فرهنگی برای همکاری آتی عمل کند [3].

واژه های مرتبط:  مقاله سرمایه اجتماعی، سرمایه اجتماعی در ایران، سرمایه اجتماعی در سازمان، سرمایه اجتماعی+doc، سرمایه اجتماعی در سازمان چیست، افزایش سرمایه اجتماعی، مولفه های سرمایه اجتماعی، کارکردهای سرمایه اجتماعی، شاخص های سرمایه اجتماعی، تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران، تعریف سرمایه اجتماعی سازمانی، راهکارهای توسعه سرمایه اجتماعی در سازمان، سه جنبه مهم سرمایه اجتماعی

منابع
[1].  کاکاوند، الهام، آهنی، سمیه، زارعی، فاطمه، هاشم پور، رحیم. (1394). ارزیابی تطبیقی جایگاه سرمایه اجتماعی در ساختار محلات شهری با استفاده از تکنیک AHP (مطالعه موردی: شهر قزوین)، فصلنامه آمایش محیط، 36، 25-46.
[2]. اجتهادی، مصطفی. (1386). سرمایۀ اجتماعی، پژوهشنامه علوم اجتماعی، 53، 1-12. 
[3]. آذین، احمد. (1396). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در پایبندی به فرهنگ شهروندی در بین شهروندان شهر اصفهان، مطالعات جامعه‌شناسی شهری، 7(24)، 103-132.

 
پژمان ارژنگ | مشاور کسب و کار
مقالات مرتبط