سازمان‌های پولی و مالی بین‌المللی
سازمان‌های پولی و مالی بین‌المللی تلاش دارند تا كشورهاي فقير را وادار به توسعه سازند. این مسئله در قالب کمک‌های به‌صورت وام به کشورهای فقیر و درحال‌توسعه تخصیص داده می‌شود.
6 دی 1398
1. بانک توسعه اسلامی بانک توسعه اسلامی یکی از مؤسسات عظیم مالی بین‌المللی است که از نهادهای تخصصی سازمان کنفرانس اسلامی است. این بانک بنا به‌ضرورت های اقتصادی و سیاسی موجود در جهان اسلام و کمک به توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای اسلامی و به‌منظور تحکیم وحدت و همبستگی اقتصادی و سیاسی در بین مسلمانان در تاریخ 20 اکتبر 1975 میلادی (مهرماه 1354) به‌وسیله 22 کشور اسلامی و با سرمایه اولیه 755 میلیون دینار اسلامی که ارزش هر دینار برابر با یک واحد حق برداشت ویژه در صندوق بین‌المللی پول است، تأسیس گردید.طی سال‌های اخیر، بانک توسعه اسلامی به دلیل تقاضای روبه تزاید کشورهای عضو جهت استفاده از تسهیلات مالی، با فشار شدید کمبود منابع مواجه گشته و بر این اساس سران کنفرانس اسلامی طی ششمین اجلاس خود در سنگال از هیئت عامل بانک درخواست نمودند تا موضوع افزایش سرمایه بانک را موردبررسی قرار دهند [1].
بانک توسعه اسلامی یکی از مؤسسات بزرگ مالی توسعه بین‌المللی و از نهادهای تخصصی سازمان کنفرانس اسلامی محسوب می‌گردد. اهداف این بانک شامل: - مشارکت در سرمایه طرح تولیدی؛
- سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیربنایی؛
- اعطای تسهیلات به بخش خصوصی و عمومی جهت تأمین مالی طرح‌های تولیدی.
ایران در موارد ذیل توانسته از بانک توسعه اسلامی اخذ تسهیلات نماید: - گروه صنعتی گلبافت به میزان 10 میلیون یورو؛
- مجمع کشتی‌سازی بندرعباس به میزان 376 میلیون دلار [2].
2. بانک جهانی بانک جهانی نام دیگر بانک بین المللی توسعه و ترمیم است. همراه با چهار شعبه دیگر خود: مؤسسه بین المللی توسعه، مؤسسه مالی بین المللی، آژانس تضمین سرمایه گذاری چندجانبه ای، مرکز بین المللی برای حل و فصل منازعات سرمایه گذاری، گروه بانک جهانی را تشکیل می‌دهند. از سال 1996 سياست بهبود حکمراني يا توانمندسازي دولت در کانون توصیه‌های سیاست‌گذاری بانک جهاني قرارگرفته است. در اين چارچوب، مسئله ابعاد دولت يا کوچک‌سازی، نقش محوري خود را به توانمندسازي دولت داده است. هرچند بانک جهاني همچنان کوچک‌سازی دولت را توصيه می‌کند، اما بيش از کوچک‌سازی، به افزايش ظرفیت‌ها و توانمندی‌های دولت تأکید دارد. اين تحول سیاست‌گذاری، نتيجه تجربه گذار ناموفق کشورهاي اروپاي شرقي و شوروي سابق به اقتصاد بازار و تحولات اقتصاد جهاني در دو دهه گذشته است. توليد ناخالص داخلي در عموم اين کشورها کاهش و از سوي ديگر فقر، نابرابري، و تورم افزایش‌یافته است. آزادسازي مالي نيز در دو دهه گذشته در کشورهاي درحال‌توسعه و پيشرفته به بحران‌های ويرانگر منجر شده است. با توجه به اين تجارب، بانک جهاني به مجموعه جديدي از سیاست‌ها روي آورده است. در اين مجموعه همچنان اقتصاد بازار هدف نهايي است، اما شيوه گذر به اقتصاد بازار متفاوت باسیاست‌های تعديل ساختاري است [3].
1.2. بانک بین المللی ترمیم و توسعه
بانک جهانی که نام واقعی آن (( بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه)) است مهم‌ترین سازمان مالی بین‌المللی است که در خصوص تأمین و توسعه اقتصادی ممالک در حال رشد جهان فعالیت دارد. علیرغم اینکه در این مؤسسه، نوع سهامداران، ماهیت سهام، عدم قبول سپرده و وام‌های کوتاه‌مدت، همه و همه عواملی هستند که با ماهیت فعالیت‌های بانکی مغایرت دارد، ولی به‌طورکلی سهام این مؤسسه اعطای وام، ضمانت‌نامه‌ها، انتشار اوراق قرضه و نظایر این موارد، شرایطی به این مؤسسه می‌بخشد که می‌توان نام بانک را به آن اطلاق کرد. تأسیس بانک جهانی نظیر صندوق بین‌المللی پول به مذاکرات ((کنفرانس پولی و مالی ملل متحد)) در شهر برتن وودز واقع در ایالت نیوهمپشیر آمریکا برمی‌گردد. این کنفرانس در ژوئیه سال 1944 با شرکت 44 کشور جهان برگزار شد.
سرمایه اولیه بانک 10 میلیارد دلار آمریکا در نظر گرفته‌شده بود که به 100 سهم 100 هزار دلاری تقسیم‌شده بود. هریک از اعضاء باید خرید سهامی را از سرمایه بانک تعهد کند. سرمایه بانک کلاً در اختیار کشورهای عضو است و سهم هر یک از کشورهای عضو از روی سهم آن کشور در صندوق و طی مذاکراتی بین بانک و کشور مربوطه تعیین می‌شود. به‌طورکلی مبنای اعطای وام بانک بر 2 عامل استوار است. یکی احتیاجات کشورها و دیگری موجود بودن طرح‌های مناسب. بانک جهانی معمولاً به مشکلات کشورهای فقیر آگاهی دارد و همواره سعی بر این دارد تا اعطای وام با مشکلات کشورها مطابقت داشته باشد. هدف نهایی بانک آن است که به کشورهای عضو در نیل به رشد مستمر اقتصادی- مالی مساعدت و آنان را تشویق کند تا درجایی که امکان دارد، با شرایطی رضایت‌بخش از منابع دیگر استقراض کنند. بانک به‌موجب اساسنامه خود مکلف است که در اعطای وام به کشورهای عضو ملاحظات سیاسی را در نظر نگیرد و بر طبق انگیزه‌های سیاسی نیز عمل نکند. بلکه فقط باید ملاحظات اقتصادی را موردنظر قرار داده و نسبت به اموری که با وضع سیاسی کشور وام‌گیرنده ارتباط دارد قضاوت کند. وام فقط هنگامی داده می‌شود که بانک و کشور وام‌گیرنده درباره هدف خاص وام به توافق دقیق و مشخص رسیده باشند. بانک برای بررسی و تحلیل یک طرح جنبه‌های اقتصادی، تدارکاتی و تجاری ، مدیریتی و سازمانی، تدارکاتی و تجاری، فنی و مالی را در نظر می‌گیرد و پس‌ازآنکه بانک و کشور وام‌گیرنده درباره کلیه عوامل مربوطه به توافق رسیدند، مذاکرات وام آغاز می‌شود و همه شرایط خاص در زمینۀ وام، موردبحث قرار می‌گیرد.
اهداف بانک جهانی شامل:
- مساعدت به ترمیم و توسعه کشورهای عضو از طریق سرمایه‌گذاری در امور تولیدی، شامل احیای اقتصادهایی که درنتیجه جنگ از بین رفته و یا صدمه‌دیده است؛
- تشویق سرمایه‌گذاری خصوصی در خارج، از طریق تضمین یا مشارکت در اعطای وام‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که توسط سرمایه‌گذاران بخش خصوصی انجام می‌گردد؛
- تشویق رشد متوازن و بلندمدت تجارت بین‌المللی و حفظ تعادل در موازنه پرداخت‌ها از طریق تشویق سرمایه‌گذاری بین‌المللی برای توسعه منابع تولیدی کشورهای عضو؛
- ترتیب دادن وام‌هایی که خود می‌پردازد و یا تضمین وام‌های بین‌المللی که از مجاری دیگر فراهم می‌شود؛
- هدایت فعالیت بانک با توجه به تأیید سرمایه‌گذاری بین‌المللی روی شرایط بازرگانی در ممالک عضو [1].
2.2. مؤسسه بین المللی توسعه
تأسیس مؤسسه بین‌المللی توسعه تا حد زیادی مدیون اقدام ایالات‌متحده آمریکا بود. این مؤسسه که وابسته به بانک جهانی است در سال 1960 تأسیس گردید. درواقع مؤسسه بین‌المللی توسعه‌سازمانی است بین‌الدولی که برای اجرای طرح‌های صحیح تولیدی و مقدم در توسعه اقتصادی کشورها به اعطای وام‌های سهل مبادرت می‌ورزد. اصولاً کشورها به دو دلیل اقدام به دریافت وام‌های سهل می‌کنند:
- کشورهای تازه به استقلال رسیده، به دلیل اقتصاد ضعیف و ظرفیت تولیدی پایین، سال‌ها طول می‌کشد تا بتوانند از عهده بازپرداخت وام‌های مرسوم برآیند؛
- شرایط اعتباری مشکل این کشورها را در پرداخت دیون به اشکال مواجه می‌سازد به‌طوری‌که در بعضی از این کشورها بازپرداخت حتی بیش از درآمد ارزی آن‌ها می‌شود [1].
3.2. شرکت مالی بین المللی پروژه ایجاد شرکت مالی بین‌المللی در سال 1951 مطرح شد. در آن زمان این پروژه قسمتی از یک برنامه بود که هدف از آن کمک به کشورهای کمتر توسعه‌یافته توسط آمریکا بود. درنهایت این شرکت در سال 1956 تأسیس شد. این شرکت جزء گروه بانک جهانی است. شرکت مالی بین‌المللی بزرگ‌ترین مؤسسه مالی بین‌المللی برای اعطای وام و کمک مالی به پروژه‌های بخش خصوصی است. شرکت مالی بین‌المللی وام‌های بلندمدت با نرخ ثابت و متغیر می‌دهد و تضمین دولتی را نیز قبول نمی‌کند [2]. در اول ژانویه سال 1970 سرمایه سهمی شرکت مالی یعنی کلیه وجوه پرداختی کشورهای عضو به شرکت، تقریباً 107 میلیون دلار بود، به‌علاوه شرکت دارای 54 میلیون دلار ذخیره برای زیان‌های احتمالی می‌باشد که از تجمع درآمد آن حاصل‌شده است. شرکت مالی می‌تواند، برای عملیات وام‌دهی مبلغی معادل 4 برابر سرمایه و اندوخته خود را که در حال حاضر حدود 428 میلیون دلار است از بانک جهانی وام بگیرد [1]. شرکت مذکور در طرح‌های کاغذسازی پارس، کارتن ایران، شرکت الیاف، نورد لوله اهواز مشارکت نموده و وام اعطا کرده است [2]. اهداف و وظایف شرکت مالی بین‌المللی عبارت‌اند از:
- تشویق مؤسسات خصوصی به سرمایه‌گذاری در کشورهای درحال‌توسعه عضو شرکت مالی بین‌المللی؛
- شرکت مالی بین‌المللی به مؤسساتی که سرمایه کافی نداشته باشند سرمایه خصوصی می‌دهد و بدین‌وسیله به پیشرفت اقتصادی آن‌ها کمک می‌کند؛
- سرمایه‌گذاری‌هایی که توسط شرکت انجام می‌شود با سرمایه مؤسسات خصوصی و با استفاده از تجارب مدیریت شرکت مالی در راه پیشبرد اقتصادی این کشورها به کار گرفته می‌شود [1].
4.2. آژانس تضمین سرمایه گذاری چند جانبه ای آژانس تضمین سرمایه‌گذاری چند جانبه‌ای یکی دیگر از شعبه‌های بانک جهانی است. وظیفه این سازمان، گسترش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در کشورهای درحال‌توسعه به‌منظور کاهش فقر، رشد و بهبود زندگی مردم در این کشورها است. این سازمان، با تأمین تضامین برای سرمایه‌گذاران خارجی در مقابل خسارات ناشی از ریسک‌های غیرتجاری مانند مصادره، عدم تبدیل‌پذیری پول رایج، جنگ و شورش، سرمایه‌گذاری در این مناطق را تشویق می‌کند [4].
5.2. مرکز بین المللی برای حل و فصل منازعات سرمایه گذاری
مرکز بین‌المللی برای حل‌وفصل منازعات سرمایه‌گذاری یک‌نهاد مستقل بین‌المللی است که با تأمین تسهیلات برای مصالحه و داوری در منازعات سرمایه‌گذاری، به تشویق سرمایه‌گذاری خارجی کمک می‌کند؛ به‌طوری‌که بسیاری از قراردادهای بین‌المللی سرمایه‌گذاری اشاره به تسهیلات می‌کنند. در ضمن به فعالیت در زمینه‌های پژوهش و انتشار در حوزه قانون سرمایه‌گذاری نیز می‌پردازد. امروزه بیش از ۱۴۰ کشور عضو این مرکز هستند [4].
3. صندوق بین المللی پول
تجریبات نامطلوب، بی‌ثباتی اقتصادی و عدم تعادل عمومی در تراز پرداخت‌ها پس از جنگ جهانی اول، این مسئله را روشن کرده بود که اگر پس از جنگ جهانی دوم تصمیماتی برای نگاهداری قدرت خرید پول اتخاذ نشود مکانیسم پول بین‌المللی به سبب فشار نا تعادلی در تراز پرداخت‌ها از هم می‌پاشد. بدین سبب دول متفق در جنگ به‌منظور چاره‌اندیشی و حل معضلات و مشکلات پولی و مالی بین‌المللی پس از جنگ در ماه جولای 1944 کنفرانسی در شهر برتن وودز در ایالت نیوهمپشر واقع در شمال شرق ایالت متحده آمریکا برگزار کردند که در چارچوب سازمان ملل قرار داشت. درنتیجه این کنفرانس دو سازمان پولی و مالی بین‌المللی به نام های صندوق بین‌المللی پول و بانک بین‌المللی ترمیم توسعه به وجود آمد. اهداف تشکیل صندوق بین‌المللی پول عبارت است از:
- تشویق و گسترش همکاری و تشریک‌مساعی در مسائل پولی و بین‌المللی از طریق یک مؤسسه دائمی؛
- کوشش برای تثبیت نرخ ارز(پول‌های خارجی) به‌منظور حفظ مکانیزم پول بین‌المللی و پرهیز از رقابت در کاهش دادن نرخ ارزها؛
- فراهم کردن شرایط لازم برای گسترش و رشد متوازن تجارت بین‌المللی؛
- تشریک‌مساعی در ایجاد یک نظام چندجانبه پرداخت‌ها در زمینۀ معاملات جاری بین اعضاء و نیز رفع محدودیت‌های ارزی که مانع رشد و تجارت جهانی است؛
- ایجاد اعتماد در میان اعضاء از طریق قرار دادن موقت منابع صندوق در اختیار آن‌ها تا بدین منظور اعضاء؛ بتوانند تعدیلات لازم را در موازنه پرداخت‌هایشان به عمل‌آورند بدون آنکه متوسل به اقداماتی شوند که به اقتصاد ملی یا بین‌المللی آسیب وارد سازند؛
- کوتاه نگه‌داشتن مدت عدم توازن و کاهش آن در موازنه پرداخت‌های بین‌المللی است.
منابع مالی صندوق تحت عنوان تسهیلات و سیاست‌های گوناگون و با شرایط متفاوتی در اختیار اعضاء قرار می‌گیرد. ازجمله این شرایط استحکام سیاست‌های تعدیلی، نیاز تراز پرداخت‌ها و میزان سهمیه می‌باشد. شرایط عمومی استفاده از منابع صندوق بین‌المللی پول عبارت‌اند از:
- برابری دسترسی: منابع عمومی صندوق اصولاً بایستی به‌طور یکسان در دسترس کلیه اعضاء قرار گیرد؛
- نیاز تراز پرداخت‌ها: به‌منظور ایجاد توازن در تراز پرداخت‌ها، برنامه تعدیل و تثبیت مناسبی را برای کشور عضو تعیین و تصویب می‌کند. بدین ترتیب صندوق رأساً تراز پرداخت‌های کشور را مورد ارزیابی قرار می‌دهد؛
- زمان استفاده: اساسنامه صندوق به‌هیچ‌وجه اعضاء را ملزم به استفاده از منابع صندوق درزمانی خاص نمی‌کند ولی این بدین معنا نیست که صندوق نکات مهم را برای رفع نیاز با استفاده از منابع موجود به اعضاء توصیه نمی‌کند؛
- اعطاء مشروط اعتبار: صندوق بایستی متقاعد گردد که عضو برای ایجاد تعادل به منابع مالی نیاز دارد و توانایی بازپرداخت آن را در مدت معین خواهد داشت؛
- مرحله‌بندی اعطاء اعتبارات: به‌استثنای ترانش ذخیره که می‌تواند به‌طور یکجا مورداستفاده قرار گیرد، سایر اعتبارات صندوق اقساطی و طی چند مرحله در اختیار اعضاء قرارمی گیرد [1].
واژه های مرتبط: انواع سازمان‌های پولی و مالی، جزوه سازمان‌های پولی و مالی بین‌المللی، وظایف سازمان های پولی و مالی، سازمان های پولی و مالیpdf، تحقیق در مورد سازمان‌های پولی و مالی، انواع سازمان‌های پولی و مالی بین المللی، کتاب سازمان‌های پولی و مالی بین المللی، تحقیق در مورد سازمان‌های پولی و مالی بین المللی، کتاب سازمان‌های پولی و مالی pdf
منابع
[1]. مشبکی، اصغر. (1387). سازمان‌های پولی و مالی بین‌المللی، انتشارات جهاد دانشگاهی: تهران. [2]. زینال زاده، ایرج. (1390). تأمین مالی (واردات، صادرات، پروژه‌ها)، شرکت چاپ و نشر بازرگانی: تهران.
[3]. میدری، احمد. (1383). تغییر در سیاست های بانک جهانی و پیدایش نظریه حکمرانی خوب، نامه مفید، 10(42)، 93-118.
[4]. ویکی‌پدیا. (1396). بانک جهانی، قابل‌مشاهده در: https://fa.wikipedia.org/wiki/باÙÚ©_جÙاÙÛ 
